ТОЛКУВАЊЕ НА ПСАЛМИ

ПСАЛМ 109
Давидов псалм
Му рече Господ на мојот Господ: „Седи од Мојата десна страна, додека ги ставам непријателите Твои во подножјето на нозете Твои.
2 Жезолот на Твојата сила ќе Ти го прати Господ од Сион:
владеј меѓу непријателите Свои.
3 Со Тебе е власта во денот на моќта Твоја,
Во сјајот на светите Твои.
Од утробата пред зората Те родив.
4 Се заколна Господ и нема да се покае:
Ти си вечен Свештеник по чинот Малхиседеков.
5 Господ Кој е од Твојата десна страна, во денот на гневот Свој
Он ги порази царевите;
6 ќе изврши суд на народите, ќе ја исполни земјата со трупови, ќе ги скрши главите на многумина на Земјата.
7 Од потокот на патот ќе пие, и затоа високо ќе ја крене главата.
Да проучиме еден мал, но преубав, возвишен псалм, исполнет со снага и драматичност. Поврзан е со празникот Рождество Христово и како што натписот кажува, тој е Давидов псалм.
„ Му рече Господ на мојот Господ: „Седи од Мојата десна страна, додека ги ставам непријателите Твои во подножјето на нозете Твои.“
Поетот и пророкот Давид има видение за Бога, Го видел Бога и лично разговарал со Него. „Му рече Господ на мојот Господ“. „Му рече.“ Тоа не е толкување на еврејскиот збор „амар“, што значи –говорам, туку „неум“ што се толкува како „прорекувам“ и ретко се користи. Значи Господ пророкува за мојот Господ: „Господ на мојот Господ“. Два Господа? Како е тоа можно? Првиот Господ е Адонај – Отецот, вториот Господ е Синот – Христос. Но, зошто Отецот и Синот ги именува со тој збор, користејќи ист корен на зборот? За да покаже дека девете лица се една природа, еден Бог. Немаме два Бога. Логосот е Синот Божји Кој е со иста суштина со Бог Отецот.
Пророкот пред своите очи има новороденче, Исус, како доенче повиено во пелени. Тоа не е ни дете, ни доенче. Тоа е самиот Господ, второто Лице на Светата Троица. Но пророкот не се плаши што Он е дете, не се плаши од она што би соблазнувало. Потполно верува во Него. Иако Он е негов наследник, негов потомок и, иако од плодовите на неговите бедра ќе излезе, сепак гледајќи Го во пелени, исповеда дека тоа е негов Господ. Бог Отецот му рекол дека е негов Господ. Имаме откровение на Божеството Христово и Неговата едносушност со Отецот: „Му рече Господ на мојот Господ.“ Колку е убаво тоа што говори токму за она што виделе неговите очи! Можеме да говориме и објаснуваме само она што гледаме и слушаме.
„Седи од Мојата десна страна“, вели Отецот на Својот раѓан Син. Зошто од десната страна? Од десната страна оддаваме почест на оној кој е поголем од нас или еднаков на нас. Во Божеството нема повисоки величини. „Јас и Отецот“, Јас Логосот, Јас Синот, „едно сме“. Вели: „Седи од Мојата десна страна“ за да го назначиш Божеството, за да покажеш едносушност. Овој псалм е исполнет со догматски значења.
„ Додека ги ставам непријателите Твои во подножјето на нозете Твои“; додека непријателите Твои не ги направам „подножје на нозете Твои“. Сликата е земена од војните во кои победниците, за да ја покажат совршената победа над противниците, истите ги правеле „подножје“ на своите нозе. Седеле на престолот и ги ставале своите нозе на главата на непријателот. Совршен неуспех на противникот.
Забележуваме две работи во овој стих. Прво, потполно потчинување на Христовите непријатели, без разлика дали тие се еретици, отстапници, оние кои се одрекле од Него или неверници. Второ, Отецот на себе ја презема заштитата на Синот и Он дава победа. Биди мирен, Му вели, во пелени си. Јас ќе војувам и ќе победам за Тебе. Отецот војува наместо Синот. Сака да покаже дека на Синот не Му е потребна човечката одбрана, дека не Му е потребна нашата борба, нашата заштита, нашата помош. Он Го има Својот Отец кој се грижи за Него. Ако Он (Отецот) не направи соработници Свои, Он тоа го прави заради нашата слава и нашето учество во Неговиот живот. Значи, Синот ќе победи.
„2 Жезолот на Твојата сила ќе Ти го прати Господ од Сион:
владеј меѓу непријателите Свои.“
Очигледно е дека ова го говори пророкот. Бидејќи од Отецот го примил пророштвото, екстатично пред Синот говори: „Жезолот на Твојата сила ќе Ти го прати Господ од Сион“. Жезалот на силата е скиптарот, железен стап со кој ќе се кршат главите на своите противници. Силата на Отецот која, Сине, ќе Ти ја испратам од Сион. Зошто вели – од Сион? Затоа што како Јудеец, во своите мисли го има Сион како центар на царството Божје. „И владеј меѓу непријателите Свои“. Се обраќа кон Христос. Не му вели: „ќе владееш“, туку, „владеј“, во сегашно време. И додава:„меѓу непријателите Свои“. Ајде да ги видиме овие две значења. „Владеј“. Едно трајно дејство – нема да се случи од еден пат, нема да победи само еднаш. Пророкот не говори за само еден настан од животот на Христос. Во Христос нема почеток и крај. Постои само секогаш и вечност, постои еден живот, постои единство во неговиот тек. Го гледа Неговото дело, ја гледа Неговата промисла во целост.
„Меѓу непријателите Свои“. Господ дојде на земјата, се роди, беше распнат и воскресе. Но, се уште не се уништени Неговите непријатели. Затоа, кога псалмопејачот говори за Господ, не говори само за Господ Кого Он лично Го живее во овој живот, туку и за Господ Кој живее и ќе живее како глава на Телото Свое. А Неговото Тело е Црквата која го продолжува Неговото дело. Значи имаме пророштво за Црквата која го истакнува своето победничко знаме меѓу своите непријатели.
За да го рзбереме ова „меѓу непријателите Свои“, да замилсиме еден непријателски воен логор. Војниците наутро се будат и гледаат дека на крајот на логорот се собрале нивните непријатели. Да го кажеме тоа на друг начин. Се будат наутро и меѓу себе го гледаат победничкиот знак на непријателите, нивните знамиња кренати. По знаците препознаваат дека противниците упаднале меѓу нив, дека непријателите успеале да навлезат. Ќе почуваствуваат ужас. Ќе сфатат дека се опколени. Ќе ги обземе вознемиреност, зошто веќе се победени.
Господ, по пат на Својата Црква, ќе шири вознемиреност и во противничките народи ќе ја воспостави Својата Црква. Видовме и гледаме како тоа постојано го постигнува. Следствено, патот на Црквата го одбележува зборот „владеј“ во сегашно време и „меѓу непријателите Свои“ како пророштво за Црквата.
„3 Со Тебе е власта во денот на моќта Твоја,
во сјајот на светите Твои.
Од утробата пред зората Те родив“.
Христос е почеток и причина на сите битија: „Во почетокот беше Логосот“. Он е пред сите почетоци. Оној Кој се раѓа е беспочетен, има секогашно раѓање. Псалмопејачот пророчки го гледа Христовото раѓање од Отецот „пред сите векови“. „Со Тебе е власта во денот на моќта Твоја“. Кој е тој ден на моќта Христова? Може да се каже дека тоа е денот на Второто доаѓање, кога во птополност ќе бидат уништени непријателите Негови. Меѓутоа би рекол дека се работи за еден друг ден на моќта Христова. Секако дека за Христос не постои ден, туку бескрајна вечност. Целиот Христов живот пред овоплотувањето Негово и по Овоплотувањето и вознесението Негово е како еден ден. Целиот Негов живот е едно чудо, еден ден на моќта. Но, ако посакаме во Неговиот живот да најдеме некој ден кој би бил исклучителен ден на моќта, би рекле дека тој ден е овоплотувањето Негово. Зошто? Затоа што постигна големо чудо.
Ако ги набљудуваме древните и источните религии, ќе видиме дека тие големо значење придаваат на одредени точки меѓу човекот и Бога. Тие на нив гледале како на тајна и се обидеувале на разни начини да ја објаснат или пак дури и да ја претстават. Идолопоклониците, нашите древни предци, имале сфаќање за мешање меѓу богови и луѓе. Не можеле да ја изведат својата мисла кон богодоличен начин. Постарите религии, дури и источните религии, наведуваат раѓање на Бог од Дева. Во сите религии постоела идејата дека Бог требало да влезе во некоја врска со човекот, божество со човечност. Тоа бил еден проблем кој ги окупирал сите религии.
Во тој ден Логосот го постигнал токму она што на човечкиот ум му било тешко сфатливо. Логосот се соединил со телото. Тоа е најголемиот доказ на Божјата сила, Божество и љубов! Овоплотувањето на Логосот е откривање на Неговиот Ипостас. Тоа е ден на Божје уништување заради човекот. Небото ја преплавува земјата (Св. Атанасиј Велики „За Овоплотувањето на Логосот“). Бог го освојува човекот, се соединува со него. Не преовладува со него, не го согорува со Неговиот оган, туку го обожува. Тоа е денот на Неговата моќ. Со Тебе се во овој ден на овоплотувањето Твое, Му вели на Синот, власта, моќта, силата (Јн. 1, 14; Св, Јован Златоуст „Толкување на псалмите“ „Он во природа има власт, во суштина не ја примил подоцна бидејќи се родил, ниту пак додатно ја стекнал, туку така се родил“). Ти си Дете во пештера, но си Бог.
„ Во денот на моќта Твоја, во сјајот на светите Твои“. Го поврзува денот на моќта со „во сјајот на светите Твои“, со сјајот на светите, кој потсетува на ангели, но и на Светители. Сјајот на Светителите го открива Божеството на Бога. Моќта, светоста и љубовта Божја се гледаат во сјајот на Светите. Светител е откривањето на Личноста на Христос. Светител е појава на Божјиот сјај. Светител е оној кој пројавува, но на некој начин ја зголемува славата Христова. Не е можно ние самите да ја сфатиме славата Христова независно од славата на Светителите, зошто Светителите и Христос сега веќе се набљудуваат како еден богочовечки организам, како едно тело.
„Од утробата пред зората, Те родив“. Отецот продолжува да Му говори на Синот, се продолжува откровението, пророштвото Божје. Но, пророкот прекинува и говори:
„4 Се заколна Господ и нема да се покае:
Ти си вечен Свештеник по чинот Малхиседеков.“
Се заколна Господ и нема да се премисли. Се заколна ли Господ? Дали е можно Он да го промени мислењето? Без сомневање-не.Што е смислата на овие зборови? Она што Господ најави. Рече и ќе биде. „Верен е Господ“ (2Сол. 3, 3) сигурно тоа е дело Негово. Ти, кој „од утробата пред зората се роди“, Ти ќе бидеш вечен Свештеник. Што занчи „од утроба“? Очигледно-од внатрешност, од најдлабокото битие на Отецот. Покажува единосушност на Синот со Отецот, дека Он е Негово вистинско дете. Вистински Син, Кој “пред зори“ се родил и Кој сега се раѓа во време. Што значи „зора“? Она што донесува зората, ѕвездата Деница. Пред да се роди ѕвездата Деница, пред појавувањето на ѕвездата, пред создавањето на светот, предвечно, безначално.
Јас, кажува Отецот, Јас Те родив предвечно, безначално те родив и сега по Моето благоволение во време и простор (Божиќна утринска служба, 2 подобен на „Хвалите…) се овоплотуваш за да станеш вечен Свештеник „по чинот Малхиседеков“ (Евр. 5, 6). Што значи „по чинот Малхиседеков“? Малхиседек бил цар и свештеник на народот (Бит. 14, 18-20). Меѓутоа, во Јудејскиот народ нема цареви кои биле и свештеници или свештеници кои биле и цареви. Се воведува еден нов чин, свештенство со кое е поврзано и царството. Христос не го продолжува јудејското свештенство. Воведува едно ново свештенство во едно ново Царство. Тоа Царство ги содржи сите народи, како што Малхиседек бил цар и свештеник на народите.
Тоа е пророштво за Црквата, за Христовото владеење меѓу сите народи. Авраам, родоначалник на Јудејците, се поклонил пред Малхиседек. Следствено, новото свештенство ќе биде повозвишено од левитското свештенство. Новото Царство ќе биде повозвишено од Јудејското. Тука ќе имаме едно духовно владеење, едно свештенство. Во Светото Писмо исто така се среќаваме со Малхиседек кој е претставен како некој без родослов и за чиј крај не знаеме ништо, како тој да бил беспочетен, вечен и бескраен. Христос навистина е таков.
Царот Малхиседек бил салемски цар, цар на мирот. Било одредено Христос да донесе мир. Но Он, тој нов Малхиседек, кој ќе донесе мир, подоцна е прикажан како војува против народите, како постојано победува и како ги уништува непријателите.
Нешто чудно: ќе биде цар на мирот, но насекаде ќе шири војна и оган! Заради тоа Он , додека „на земјата“ имало „мир“ (Лук. 2, 14) говорел:„Мислите дека дојдов на земјата да донесам мир?“ (Лук. 12, 51). „Не, дојдов да донесам меч.“ (Мат. 10, 34). „Дојдов да фрлам оган на земјата и колку би сакал веќе да е запален“ (Лук. 12, 49). Каде и да влегува Христос: во семејства, градови, народи, во исто време влегува и војна, поделба. Тоа е меѓу народите, селата, човечките срца, знак на Христовото владеење.
Да се сетиме уште дека Малхиседек како жртва принел леб и вино, пророштво на духовно принесување кое ќе го даде Христос, прорекување на Светата Причест. Во причестувањето се принесува леб и вино: лебот како неопходна состојка на човечката природа, како елемент кој ја изобразува Неговата човечка природа, и вино кое Го изобразува Светиот Дух, Божествената природа – „не се опивајте со вино“, вели, „туку исполнувајте се со Светиот Дух“ (Еф. 5, 8).Христос истовремено бил Бог и човек. Така сега имаме нов Цар и Свештеник по „чинот Малхиседеков“. Тука пророштвото повторно се прекинува и поетот продолжува:
„5 Господ Кој е од Твојата десна страна, во денот на гневот Свој
Он ги порази царевите;“
Обраќањето и измената на смислата се ненадејни, зошто пред откривањето е воодушевен и извикува: „Господ е од Твојата десна страна, ги порази“, Господ ги сотрел, ги победил Твоите непријатели, цареви. Кога ќе ги сотре царевите, веќе се сотрени и народите. Величенствен и драматичен опис на борба. „Ги порази“. Иднината во неговите очи се одвива како да веќе е завршена.
„Господ е Твојата десна страна“. Додека претходно говорел дека Христос ќе седи од десната страна на Отецот, овде Отецот Го прикажува од десната страна на Христос, бидејќи Отецот војува и десната страна треба да му е слободна за да управува со оружјето и присуството на Синот да не му попречува во победувањето. Истовремено сака да ја покаже Нивната рамночесноста. Синот некогаш се става на десната страна, понекогаш на левата. Двајцата се со иста чест.
„Во денот на гневот Свој ги порази царевите“. Тоа е целокупната историја на Црквата, а особено Второто доаѓање Христово. Господ, како Глава на Црквата, во текот на целиот живот, ги поразува непријателите Свои како грнчарски садови. (Пс. 2, 9).
„6 Ќе изврши суд на народите, ќе ја исполни земјата со трупови, ќе ги скрши главите на многумина на Земјата.“
Општ суд, ќе им суди на сите народи. Но, не им се суди на сите. Судените ќе бидат оние кои нема да Му поверуваат. „Ќе ја исполни земјата со трупови“. Резултатот на борбата е тоа што целата земја ќе се исполни со трупови.
Нека оваа страшна реченица не не‘ изненади. Да ја погледнеме во нејзината духовна смисла. Царот на мирот е и цар на војната. Ќе им ги разбие главите на многумина на земјата. Христос „излезе победувајќи и да победи“ (Откр. 6, 2). И пророкот, за да назначи дека победникот не е некој кој дошол само да убива, туку да спасува, дека не е крвожеден на Кого му се допаѓаат трупови, туку исполнет со љубов и милост, додава во седмиот стих:
„7 Од потокот на патот ќе пие, и затоа високо ќе ја крене главата.“
Прво ќе војува Отецот. Но, тоа не значи дека и Синот нема да војува. „Јас и Отецот сме едно“ (Јн. 10, 30) рече Господ. И Христос војува. Он ќе биде постојано зафатен со битката, ќе биде постојано покрај нас во нашата историја, Он постојано ќе војува за нас, така да нема да има одмор.
Жестока е борбата која ја води Црквата, Телото Христово. Но страшна е и борбата која секоја душа ја води. Самиот Господ војува во нејзино име. И за време на Неговото најбрзо секојдневно учествување во битката, за време на постојаната борба, Он само на еден момент ќе слезе, брзо ќе се напие вода од потокот и повторно ќе се искачи на борбената двоколка за да го продолжи Својот пат, Своето одење, Својата борба. Го покажува како некој кој постојано се бори на нашата страна.
Но, што е потокот? Нешто променливо, нешто што има почеток и крај, нешто што минува, тече, заминува, се менува. Денес коритото на потокот е суво, без вода, утре ќе тече вода, ќе ги преплави блиските полиња, наскоро потоа повторно ја снемува водата.
Потокот е образ и слика на создадената и смртна природа, но и човечката природа која има почеток и крај. Бог доаѓа до потокот кој се менува и заминува, се навалува над него, секогашното Божество се соединува со него. Тоа е моментот на овоплотувањето на Логосот. Христос се навалува над потокот да пие вода. Биг се навалува над човекот за во себе да ја прими човечката природа – не за да ја уништи, проголта, туку за да се соедини со себе и да се обожи. Тоа значи „од потокот на патот ќе пие“. Тоа е величината на Христос.
„Затоа ќе ја подигне главата“: ќе се воздигне Неговата глава, ќе се прослави. Заради тоа Отецот ќе Го прослави и почести Својот Син. Имаме унижување на Логосот, но и Негово возвишување. Раѓање, страдање, воскресение и вознесение.
На крајот на толкувањето на псалмот да изразиме неколку мисли. Пред нас е вечниот Цар и Свештеник, Кој нема наследници.
Да обрнеме внимание на следниве елементи: прво на тоа дека Он нема никакви потреби. Нема никаква потреба од нас луѓето, што претставува доказ за Неговата боженственост. Не е како идолите кои биле лажни богови и кои имале потреба од луѓето. Тоа Дете, кое изгледа слабо, е Семоќниот Бог.
Второ, да обрнеме внимание на мирот кој пророкот го покажува кога говори за Христовата боженственост. Не се обидува да врши пририсок. Не не‘ поттикнува да веруваме во Него. Не го интересира ни тоа дали ќе поверуваме. Он едноставно изнесува пред нас: Он е Свештеник, Цар мој и Бог мој (Пс. 144, 1). Не е потребно да дава друго објаснување. Ако сакаш, прифати Го. Ако сакаш, порекни Го. Он е вечен Цар, кој седи на престолот Свој. Ако сакаш, ќе му го дадеш своето срце. Бог и човекот се среќаваат во верата, во слободниот простор на срцето. Он не дава аргументи за твојата логика, доаѓа за да влезе во твоето срце. Толку е голем што е непознатлив. Истовремено е толку близу што псалмопејачот Го гледа, така му е и особено близок. Го гледа и на престолот и во Неговото Свештенство, Го гледа во потокот, како да Го живее и доживува. И навистина Го живее и доживува. Го гледа и разговара со Него. Неговата вера е доживување. Неговото доживување е одговор на пророчкиот Божји збор. Бог доаѓа и јас одговарам со своето доживување, со своето учество во Неговата боженственост, со искуството кое го имам, со сликата која пред себе ја гледам. Пророкот говори за Христа Кого Го чувствува како непосредно присутен и нему длабоко познат.
Раскажува она што видел. Еве го, се симнува од двоколката Своја за да се напие вода. Еве Го, се раѓа. Он (Христос) е со него во настаните на неговиот живот. Тој (пророкот) учествува во животот на Христос. Не е потребно да ни докажува нешто што живееме и гледаме. Пророкот со својот мир и пројавувањето на Христовата боженственост покажува дека Господ не е прашање на надворешно познанство, ниту човечко поимање, туку лично доживување.
Трето, Бог владее непрестајно војувајќи. Има многу непријатели, но на Христос непријателството не може да Му наштети. Отецот војува за Него. Оние кои се борат против Него во секој случај ќе бидат уништени, тоа е пророштво. Единствено што постигнуваат е тоа што самите на себе си нанесуваат неправда, Да се бориш против непобедлив, а си сигурен дека ќе бидеш поразен е вистинско безумие: „Рече безумникот во срцето свое“ (Пс. 13, 1). Безумието е да се живее во лага. Вистината е сојузништвото, учеството во Неговиот живот.
Четврто, пророкот ја прикажува власта на природата на Христа, Неговата моќ и, истовремено, учеството на Светите во Неговата слава. Светоста ја чувствиваме како нешто што е оддалечено од нас. Таа не е нешто што не воодушевила и без која не можеме да се замислиме самите себе. Ние сме, дури и кога не порекнуваме, толку исполнети со се друго и толку зафатени, како да сме составени од грижи, што воопшто не се сеќаваме на неа. Но, кога ќе се сетиме на светоста, учтиво се поклонуваме пред неа, но не се бориме (подвизуваме). Не чувствуваме потреба да ја имаме во својот живот. А светоста е доказ на Божјата слава. Ако навистина сакаме Господ да победува во овој свет, кој се заборава самиот себе, должни сме себеси непрестајно да се осветуваме ( со Божјата благодат).
Господ тука некогаш Го гледаме како глава, некогаш како тело. Неговата величина е величината на Неговата Црква. Христовата Црква напредува и победува. Но, дали јас живеам радувајќи се со величината на Црквата своја, преисполнет со нејзината слава? Дали сме исполнети со нејзината љубов? Дали нашиот живот е нејзин живот?Дали Црквата е наш Христос?
Господ се навалува над потокот, се навалува над срцето мое, смртно, конечно, залудно, кое денеска се крева високо до небесното, а утре се симнува до пеколот. Христос се навалува над моето телесно срце за да се соедини со него, но е потребно и моето обраќање кон Него. Он се симнува. Јас треба да се воздигнам, да го воздигнам своето срце. „Стани ти кој спиеш и воскресни од мртвите“, како што кажува писмото, „и ќе те осветли Христос“ (Еф. 5, 14). Он се симнува, а ти стани, воскресни. Не останувај меѓу мртвите на оваа земја, кои навидум живеат. Стани и „ќе те осветли Христос“ и ќе Го дофатиш, Неговото присуство ќе ти биде допирливо. Силно ќе го почувствуваш: ти си поток, а Он е Бог. Небо иземја, Бог и човек. Тоа се случило во овоплотувањето на Логосот. Тоа прославуваме со Рождеството Христово. Тоа треба да се случи и во нашите срца. Ете „болни бевме и родивме“, вели пророкот. Нека Он се роди во нас. Нека душите наши станат допирна точка меѓу небото и земјата.
Еврејскиот текст во третиот стих има една преубава слика: „Народот Твој доброволно ќе Ти пристапи во денот на Твоето војување“. Тоа е Божји народ кој од ноќ, штом ја слушне трубата на својот водач, доброволно брза да се најде покрај Него, Народот е безброен како што се безбројни капките роса. Тргнува во рана зора и го сочинуваат млади. „Од прегратката на зората кон Тебе, како свежина, доаѓаат младите Твои“-младината.
Младоста ја сочинува христовата војска. Тие се доброволци кои се жртвуваат штом ја слушнат трубата. Безбројни во тишина итаат. Зарем ние нема да се изброиме меѓу многубројните? Зарем ќе задоцниме? Зарем ќе бидеме отсутни меѓу илјадата илјади млади кои имаат свештени украси – како што гласи стихот во еврејскиот текст – и свештена копнеж да бидат освоени со Бога. Не, нема да задоцниме.
Неговата труба свири. Он не повикува.