СТОГОДИШНАТА ВОЈНА НА КОНСТАНТИНОПОЛ

Украинската авантура на Фанар не е банална одмазда заради тоа што Руската Православна Црква не учествуваше во Соборот на Крит, туку е елемент на долгогодишната стратегија насочена кон елиминирање на секој алтернативен центар на влијание во Православието, освен црковниот Истанбул.
Колку повеќе се развива конфликтот меѓу Цариградската патријаршија и Руската црква, толку појасно станува дека главниот проблем за православниот свет не е толку „украинското прашање“ сам по себе, колку кризата на механизми за соработка помеѓу современите православни цркви.
Од самиот почеток на активното делување на патријархот Вартоломеј во Украина, многу експерти потенцираа дека неговата главна цел во никој случај не била несебичната помош на расколниците „кои страдаат“ надвор од црковната ограда, туку да го зајакне неговиот авторитет над целиот православен свет. Украинскиот „томос“ претставува само сечилото на копјето што патријархот Вартоломеј го зарил во своите противници кои стојат на патот на тоталната доминација на Цариград во Православната црква.
Треба да се констатира фактот дека во моментот се води борба помеѓу два алтернативни модели на уредување на Црквата, од кои секој претендира дека е единствено во согласност со православното предание и канонското право. Едната од овие алтернативи агресивно ја промовира Цариградската Патријаршија, а другата помалку активна ја нуди Руската Православна Црква, како и низа јерарси на помесните цркви.
Украина во овој контекст е поле на „главната битка“ од чиј исход, без претерување, зависи иднината на православието во целина и РПЦ индивидуално. Во овој напис ќе се обидеме да објасниме зошто е тоа така.
„СТОГОДИШНА ВОЈНА“
Читателите кои не се темелно запознаени со историјата на Црквата, може да се запрашаат: Зошто кризата во односите помеѓу православните цркви се случи токму денес? Зарем ова не е ограничен конфликт што ќе исчезне со текот на времето и тогаш сè ќе се врати во состојба на рамнотежа?
Всушност, може да се тврди дека кризата поврзана со амбициите на Цариград, на оваа или онаа мерка, се развивала почнувајќи од … IV Вселенски совет (451 год). А, ако зборуваме за современата фаза од животот на Црквата, темелот на конфликтот уште во почетокот на ХХ век го постави Патријархот Цариградски Мелетиј (Метаксакис).
Предизвикот за една во низата кризи претставуваше распаѓањето на Отоманското царство и востанието на грчкиот национализам што Мелетиј го дочека со голем ентузијазам. Сепак, утописките идеи за обнова на Византиското царство доживеаја пропаст и за да „преживеат“, фанариотите, тие беа принудени да ја променат својата стратегија. Затоа, тие ја избраа интернационализацијата на Цариград врз основа на идејата за приматот на вселенскиот патријарх во Православната црква. Притоа, фанариотите активно се потпираа на помошта на западните земји, кои од Турција издејствувале специјален статус за Грчката патријаршија, иако со ограничени права.
Оттогаш, логиката на опстанок (и усмереноста кон западните земји) стана една од главните движечки сили во политиката на Фанар. Додека во рамките на Отоманското царство, неговата црковна доминација била постигната преку Османлиите (благодарение на нив, истанбулските Грци успеаја да ги асимилираат старите источни патријаршии и да добијат контрола врз Српската, Бугарската и Романската црква), оставајќи без поддршка од императорите и султаните, тие беа принудени да тргнат на патот на фалсификување на нивните „привилегии“ и посебното првенство во православниот свет.
Токму во времето додека Мелетиј бил патријарх се појавиле пропагандни тези за тоа дека Цариград е „центар на целото Православие“, „сеопшт глас на Црквата“, „Мајка – Црква и центар во кој се стекнуваат и од кој потекнуваат сите помесни Православни цркви“, а цариградскиот патријарх е, ни помалку ни повеќе, „поглавар над поглаварите на сите Православни цркви“.
Покрај историско – канонските тврдења за првенството, Фанар започна агресивно да го шири своето административно влијание ширум светот, отворајќи нови епархии и окупирајќи туѓи.
Како најистакнат пример на агресијата на фанариотите може да се наведат нивните постапки кон Руската црква. Користејќи го гонењето РПЦ од страна на Болшевиците, Цариград се обидел речиси целосно да ја уништи, одвојувајќи ја од неа Финската црква, незаконски дал автокефалија на Полската црква и ги поддржувал руските „обновувачи“.
Значи, „војната“ на Цариград против РПЦ не е банална одмазда за нејзиното неучество на Соборот на Крит. Тоа е долгогодишна стратегија насочена кон елиминирање на секој алтернативен центар на влијание во православието, освен Фанар. Затоа Цариград нема да запре се додека не ја уништи целосно мултинационалната Руска црква: по Финска, Естонија и Украина, ќе се обиде истото да го стори и во Белорусија, Молдавија, Казахстан, итн.
Слична деструкција може да изврши и кон Српската црква и воопшто кон било која црква која ќе се најде на пат. При тоа треба да се истакне дека новосоздадените автокефалии Фанар се обидува да ги потчини со наметнување на томос со кој се предвидени специјални „привилегии“ за Цариград. Украинскиот „томос“ во овој контекст е карактеристичен пример. Автокефалноста на таквите цркви, значи, стекнува релативен карактер, а нивниот суверенитет се претвора во кула од песок.
За среќа, на почетокот на минатиот век, Фанар не успеа целосно да ги реализира своите планови и кризата повторно беше конзервирана. Всушност делото на Метаксис продолжило да живее и да се развива во тајност.
Цариградски патријарх во 1948 година, со помош на Соединетите Американски Држави, станал соборецот на Мелетиј, Атинагора (Спиру). Тој продолжил сè што започнла Метаксакис. Меѓу другото, тој започнал подготовка за Сеправославен собор и ја отвори вратата за радикален екуменизам. После тоа курсот на Цариград не се смени.

КРИТСКА СТАПИЦА
После долги години на подготовка токму Критскиот собор претставува апотеоза на „папските“ планови на Цариград. Без разлика на отсуството на четири цркви, патријархот Вартоломеј делумно успеал да ја реши својата главна задача – да наметне нова шема на меѓуправославните односи.
При внимателно проучување на правилниците на соборот можеме да се увериме во тоа дека со нив во значителна мерка се ограничува принципот на соборноста и се утврдува диктатура на цариградските патријарси.
Како прво, утврдено е ексклузивното право на Цариград да свикува сеправославни собори, иако ниту еден канон од вселенските собори не му дал такво право (во историјата, соборите секогаш ги свикувале царевите, меѓу другото, и тогаш кога било потребно да се соборат самите патријарси).
Како второ, предизвикува чудење процедурата на разгледување на документите кои се изнесени на соборот. Според точка 2 од членот 11, не се разгледува документот во целина, туку само амандманите кои можат да бидат донесени исклучително со консензус (така Цариград стекнува универзално право на вето на сите промени).
Како трето, за да се покрене некое прашање за разгледување на собор или некој да добие право да зборува, треба да се помине низ „пеколот“ на специјалната комисија, а потоа уште и да се добие дозвола од претседателот на собранието (или патријархот на Цариград).
Сите овие нијанси претставувале причина за која Бугарската црква одбила да учествува на соборот. Во јуни 2016 година во своето интервју Митрополитот ловчански Гаврил на следен начин ги објаснил постапките на БПЦ:
„Поканети сме на собор на кој сè е веќе решено. Да, навистина, до сега – до последен момент – не донесовме одлука дали да одиме на соборот или не. Но, сега, во секој случај, вистината е јасна “.
Според зборовите на митрополитот Гаврил, нацрт-документите на Критскиот собор биле изготвени уште пред донесувањето на правилниците и претставниците на црквите мислеле дека ќе може битно да се променат или отфрлат за време на соборот, за што и попуштиле под притисокот на фанариотите. Меѓутоа, по усвојувањето на правилниците тоа станало практично невозможно.
„Постоеше надеж дека нештата ќе можеа да се променат на соборот. На крајот Соборот усвојува правилник кој – тоа веќе го кажав – не дозволува на собор да се внесат било какви исправки.“
Треба да се додаде дека комисијата за подготовка на документите била контролирана – и во случај на обновување на Критскиот собор понатаму ќе биде контролирана од – фанариотите. Некои извори тврдат дека во текот на подготовките за соборот отворено биле игнорирани примедбите од страна на низа помесни цркви упорно инсистирајќи на својата верзија на текстовите, вклучувајќи и фалсификување на потписи на претставници на Цркви на документите.
Се уште останува мистерија што ги поттикнало поголемиот дел на помесните цркви да се согласат на таков диктаторски правилник и да отпатуваат на соборот. Под какви хиптонички влијанија ја занемариле очигледната опасност поврзана со давањето на неоправдани овластувања на Цариград? Се чини дека дури сега почнуваат да согледуваат каква катастрофа се случила на Крит.
Грчкото издание „Ουκρανικο“ неодамна објавило стенограми од разговорите со еден од поглаварите на таканаречената „грчка“ црква. Судејќи по се, се работи за Ерусалимскиот патријарх Теофил.
„за се сме одговорни ние, поглаварите. Ние сме виновни за тоа што им поверувавме на тврдењата! Го подигнавме на трето небо давајќи му првенство…Направивме грешка и отпатувавме на соборот на поглаварите. Секако, имавме добри намери, не сфатиме каде настаните водат … Сега ни велат: ‘Го признавте првенството на патријархот и нема назад’ “ – изјавил архиерејот.
Затоа оние цркви кои сакаат да го сочуваат соборниот принцип во Православието, односно, да го сочуваат Православието како такво, едноставно се должни да го покренат прашањето на повторното разгледување на Сеправославните собори.
Постојат сите основи да се негира Критскиот правилник.
Како прво не го потпишала Антиохиската црква (тука исто така може да се постави прашање за легитимитетот на самиот собор кој според правилникот треба да биде свикан со согласност на сите цркви без исклучок).
Како второ, не е одобрен на самиот собор, значи, не може и не треба да се смета за одредена „догма“.

УНИЈАТА НА МАРШ
Освен заканата за разрунување на соборниот систем на Православието, постои уште една опасност која не се гледа секогаш зад битките околу поединостите. Можно е ова некому да изгледа парадоксално, но претензиите на Фанар за статусот „прв меѓу еднаквите“ во православниот свет тесно се поврзани со неговите екуменистички планови за склопување на нове унија со Католичката црква.
За тоа сведочат многу факти. И тоа не се, во последно време, се почестите заеднички богослужења меѓу фанараотите и католиците или изјавите за неизбежното обединување на црквите. Тоа не се секогаш забележливи, но се клучни процеси на кое посебно треба да се обрне внимание.
Како прво, во рамките на Критскиот собор, кој го спомнавме, усвоен е документ „За односот на Православната Црква со останатиот христијански свет“. Многу стручњаци истакнале дека освен утврдувањето на своето право на свикување на соборите, донесувањето на овој документ било едно од главните задачи на патријархот Вартоломеј.
Неговите нејасни и двосмислени формулации овозможуваат да се оствари метаморфоза на православното богословие и да се легализира радикалниот екуменизам по пат на одрекување од употреба на поимот раскол и ереси кога се во прашање инославните христијани.
Исто така ќе истакнуваме поедини точки (9 и 10), кои се однесуваат на водење на дијалог со припадниците на другите христијански конфесии.
Ваквиот дијалог се прикажува како податок кој може да се укине исклучиво со консензус! Односно, и тука се применува истата извртена логика како кога е во прашање гласање за амандманите на документите: на резултатот на дијалогот практично не може да се влијае бидејќи Фанар секогаш ќе го има последниот збор. Дури и ако некои цркви го напуштат овој процес, дијалогот ќе продолжи.
Освен тоа Цариград дава неоправдано висок статус на комисијата која води дијалог со католиците. Од негова гледна точка, документите кои претставуваат резултат на работата на оваа комисија се задолжителни за сите помесни цркви, иако не е јасно во кој момент претставништвото во оваа комисија почнало да означува вклученост во нешто повисоко од што е просто теоретска дискусија.
Контролирајќи ја оваа комисија, Фанар во суштина Фанар ги води помесните цркви кон признавање на приматот на римскиот папа.
Почнувајќи од 2006 година, кога на чело на комисијата, после долг прекин во работата, дошол Митрополитот пергамски Јован (Зизјулас), темата на нејзините седници се усредоточила исклучиво на прашањето на приматот на ватиканскиот поглавар. А во јуни оваа година патријархот Вартоломеј во своето писмо до папата Фрањо најави крај на работата на документот за првенството на римскиот папа. „Дедлајн“ е ноември идната година.
Како второ, во пресрет на Критскиот собор, еден од претседателите на мешаната комисија за православно-католички дијалог, архиепископот Јов (Геча) (кој на оваа должност го замени Зизјулас во 2016 година) објави статија што може да се смета за програмска изјава на Црквата на Константинопол. Во истата статија тој изјавил дека меѓу Православната црква и Римокатоличката не постои раскол, туку само прекин на општење!
Овие два факти покажуваат на тоа дека патријархот Вартоломеј подготвува унија со Католичката црква во форма на обновување на евхаристиската заедница и признавање на приматот на римскиот папа врз основа на формула што треба да се изготви до следната година.
Навидум, како може да бидат спојливи претензиите за првенство и отстапување на ова првенство во Рим? Всушност, и нема никакви противречности.
Како прво, агресивното наметнување на идејата на задолжителното постоење на инокосен примат во Црквата претставува меѓуфаза на патот кон унијата со католиците. Фанариотите не навикнуваат на тоа дека таквиот примат е нешто природно за Црквата, значи и првенството на римскиот папа, во случај на обновувањето на единството со католиците, според нивното мислење, не треба да предизвика негодување.
Како второ, меѓу Рим и Константинопол веројатно постојат одредени договори кои на другиот ќе му дадат статус на „прв“ во православниот свет. На грците веќе не им треба. Освен тоа, во првата фаза првенството на Рим ќе биде формулирано со замаглени изрази за да не предизвикаат моментално отфрлање од страна на помесните цркви. Фанариотите дури може да изјават дека Рим го примил Православието, а дека Константинопол склопил унија со Рим.
Како трето, како што веќе рековме, Фанар е воден од „логиката на опстанок“. Се работи за тоа што Грците се релативно малуброен народ. Неговата политичка и економска тежина во Европската унија не е на задоволително ниво, а американската дијаспора постепено ќе се раствори во англиската говорна средина. За да не останат на маргините на историјата за време на процесот на глобализација, тие се принудени да бараат пакровители во Соединетите држави и кај истиот овој Ватикан кои можат да им обезбедат „место под сонцето“.
Така за фанариотите Православието е нешто како ексклузивна „стока“ со чија помош за „грчкиот свет“ ќе набават карта за „историскиот воз“ додека овој „воз“ конечно не замине.
„ПОСЛЕДНАТА БОРБА Е НАЈТЕШКА“
Во светлината на се горе кажано треба да се извлечат неколку важни практични заклучоци.
1.Треба да се има на ум дека компромис нема да го реши проблемот и дека Константинопол нема да се запре на патот на уништувањето на Руската Православна Црква, како и во утврдувањето на полнотата на својата власт во православниот свет. Единствено средство за запирање на движењето на фанариотите во соодветните сфери е да се осудат нивните теолошки заблуди. Како почеток може да послужи Архиерејскиот собор на нашата Црква на кое треба да се покрене прашањето за нелегитимното присвојување на статусот „прв без еднакви“ од страна на Цариград и „привилегијата“ за примање жалби од свештенството на другите помесни цркви.
2. Не смееме да се согласиме на одржување на Сеправославен собор според условите на Фанар, бидејќи тој е една од страните во конфликтот и не може да биде организатор на разгледување на сопствените постаки во Украина. Враќањето во „критичкиот формат“ ќе биде грешка. Потребни се нови уредби и нови правила за соработка на помесните цркви. Најкорисното сценарио би било да се одржи Сеправославно советување под претседателство на трета страна.
3.„Украинскиот проблем“ во никој случај не треба да се сведува на прашањето за законитоста на хиерархијата на Православната Црква на Украина, заобиколувајќи го фактот дека Цариград се меша во јурисдикција на РПЦ. Судејќи според изјавите на Албанската, Кипарската, Романската и другите цркви, тие го замолкнуваат укинувањето на Актот од 1686 година и индиректно го признаваат правото на Цариград да одобри автокефалија во Украина. Овој проблем не треба да се игнорира и треба да се бара формирање на сеправославна комисија за проучување на историските документи поврзани со предавањето на Киевската митрополија на Московската патријаршија.
4. Треба да се развие теолошка критика за новата еклисиологија на Фанар. Денес, теологијата не треба да остане дел na кабинетските научници, туку треба да има практично значење за заштита на Православната вера. Меѓу другото, треба да се обрне внимание на анализата на модернистичката теологија на митрополитот Јован (Зизјулас), чии слаби точки се очигледни и претставуваат погодна мета за критики. Исто така, треба да се создадат меѓународни полигони за теолошки дијалог, кои ќе претставуваат алтернатива на оние што ги контролираат фанариотите.
5. РПЦ треба да формулира црковни принципи што ќе бидат јасни за сите помесни цркви и кои ќе можат да бидат истакнати како знак околу кој ќе се обединат сите противници на Истанбулскиот „папизам“. Овие принципи треба да бидат: вистински суверенитет на помесните цркви кои не зависат од каприците на Цариград; почитување на канонските граници на Црквите и она што е најважно – приматот на вистинската, а не привидната соборност во Црквата. Меѓу другото, треба да се потврди правото на секоја помесна црква да иницира оддржување на Сеправославен собор.
Со Благослов на Неговото Блаженство
+++Јован Хаџи
Администрација на МВПЦ
сестра марија